بر اساس تاریخچه قانون دوبلین، کشورهای اروپایی از سال ۱۹۹۷ به دنبال قوانینی یکپارچه جهت مدیریت بحران مهاجرت به این کشورها بودند و به همین منظور قراردادی تحت عنوان قانون دوبلین را شکل دادند. قانون دوبلین معاهده‌‌ای است که در تاریخ ۱۵ ژوئیه سال ۱۹۹۷ بین ۱۲ کشور اروپایی مشترک منافع در دوبلین، پایتخت ایرلند منعقد شد و از آن سال نیز به اجرا درآمد. به پیمان‌نامه‌ی اولیه، دوبلین ۱ گفته می‌شود، در واقع از آن زمان تاکنون، دوبار قانون دوبلین تغییر یافته است. قانون دوبلین ۲ در سال ۲۰۰۳ به درخواست کشورهای اتحادیه اروپا بازنگری شد و قانون دوبلین ۳ در سال ۲۰۱۳ با اندکی تغییر، جایگزین قانون دوبلین ۲ شد. در حال حاضر در ۳۲ کشور اتحادیه اروپا اجرا می‌شود.
قانون دوبلین در چه مورد است؟
قانون دوبلین جهت پناهجویانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که خود را به کشورهای امن اتحادیه اروپا رسانده و درخواست پناهندگی داده‌اند. قانون دوبلین، با بررسی دلایل و مدارک پناهجو مشخص میکند که کدام کشور عضو دوبلین، مسئول رسیدگی به پرونده پناهجویی است که خود را به کشورهای اروپایی رسانده است. این بدین معنا است که تنها یک کشور مسئول رسیدگی به درخواست پناهندگی پناهجو خواهد بود و بدین ترتیب از پناهجو حق انتخاب درخواست پناهندگی کشورهای متعدد سلب خواهد شد. قانون دوبلین۳ که نسخه‌ی تکمیل شده قانون دوبلین است؛ تعیین میکند کدام کشور مسئول رسیدگی به درخواست پناهندگی پناهجو خواهد بود. این قانون به دلیل موج مهاجرت‌های گسترده‌ی غیرقانونی به کشورهای اروپایی ایجاد شد تا بحران مهاجرت را در اروپا به شکل بهتری سامان‌دهی کند.
قانون دوبلین در یک جمله:
قانون دوبلین قراردادی است که تعیین میکند کدام کشور مسئول رسیدگی به درخواست پناهندگی پناهجو می‌باشد. بنابراین درخواست پناهجو به اولین کشور اروپایی ارجاع داده خواهد شد که وارد خاک آن شده است. مطابق با قانون دوبلین، اولویت‌های فردی پناهجو (مگر در مواردی استثناء) جهت انتخاب محل زندگی خود در اروپا ملاک عمل قرار نخواهد گرفت.
همان‌طور که اشاره شد قانون دوبلین در سطح منطقه جغرافیایی ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا و ۴ کشور به سیستم وابسته به دوبلین به قابل اجرا است.
کشورهای عضو دوبلین
کشورهای دوبلین عبارتند از: آلمان، اتریش، اسلواکی، اسلونی، اسپانیا، ایرلند، ایتالیا، استونی، ایسلند، بلژیک، بلغارستان، بریتانیا، پرتقال، جمهوری چک، دانمارک، رومانی، سوئد، سوییس، فرانسه، فنلاند، قبرس، کرواسی، لاتویا، لیتوانی، لوکزامبورگ، لیختن اشتاین، لهستان، مجارستان، مالت، نروژ، هلند، یونان
اهداف دوبلین
همان طور که اشاره شد قانون دوبلین، کشوری که مسئول رسیدگی به درخواست پناهندگی شخص است را مشخص میکند. بنابراین چنانچه شخصی درخواست پناهندگی خود را به یک کشور اروپایی ارائه کند، اما ویزای کشور دیگری را در اختیار داشته باشد یا از کشور دیگری عبور نماید طبق قانون دوبلین برای وی تصمیم‌گیری می‌شود. قانون دوبلین به طور کلی دو هدف را دنبال میکند:
- اطمینان از رسیدگی درخواست پناهندگی متقاضی توسط کشور مسئول (معمولاً اولین کشور اروپایی که متقاضی برای اولین بار به آن رسیده و در آنجا انگشت نگاری شده است.)
- اطمینان از این که متقاضی برای تمدید مجوز اقامت خود در کشورهای دوبلین، چندین درخواست پناهندگی به کشورهای مختلف نداشته باشد.
چنانچه پناهجویی در یکی از کشورهای اتحادیه اروپا درخواست پناهندگی دهد؛ وظیفه اداره امور پناهندگی آن کشور است که در ابتدای امر شرایط پناهجو را بررسی نماید. بدین معنی که به روش‌های مختلف اطلاع یابد آیا فرد متقاضی پیش از این در یکی دیگر از کشورهای عضو دوبلین درخواست پناهندگی ارائه نموده است یا خیر! این بررسی به واسطه یکی از روش‌های زیر برای اداره امور پناهندگی کشورها انجام می‌پذیرد:
کنترل وضعیت پناهجو از طریق بانک اطلاعاتی یوروداک
بانک اطلاعاتی یوروداک (EURODAC) یک پایگاه گسترده اطلاعاتی است که دربرگیرنده اثر انگشت کلیه پناهجویان و مهاجران غیرقانونی در اتحادیه اروپا می‌باشد. یوروداک به اجرای قانون دوبلین کمک میکند و اجازه می‌دهد کشور مسئول در اتحادیه اروپا مسئولیت رسیدگی به درخواست پناهجو را بپذیرد.
مصاحبه با پناهجو
برای تعیین کشور مسئول رسیدگی به پرونده پناهندگی، معمولاً با پناهجو مصاحبه‌ای ترتیب داده خواهد شد. در مصاحبه از فرد پناهجو سوالات متعددی پرسیده خواهد شد. متقاضی باید کلیه اطلاعاتی که درباره حضور بستگان خود در کشورهای دوبلین می‌داند را ارائه نماید همچنین باید اعلام کند که ویزای چه کشوری را در اختیار دارد یا درخواست پناهندگی خود را به چه کشورهایی اعلام کرده است.مصاحبه در کوتاه‌ترین زمان ممکن برگزار خواهد شد و اطلاعات آن کاملاً محرمانه است. تمام این سوالات در روند تعیین کشور مسئول پناهندگی فرد موثر خواهد بود. معمولاً مصاحبه به زبان مادری متقاضی یا زبان دومی که به آن مسلط است برگزار می‌شود. با این حال متقاضی می‌تواند درخواست مترجم نیز بدهد.
پیش از اخذ ویزای شینگن بخوانید!
روال دوبلین چیست؟
یکی از اصطلاحات رایج در قانون دوبلین، به کارگیری عبارت روال دوبلین (Doblin Procedure) است. به پروسه قانونی بررسی درخواست پناهجویی که خود را به یکی از کشورهای دوبلین رسانده و اعلام پناهندگی نموده تا بررسی و تعیین کشور مسئول رسیدگی به درخواست، روال دوبلین می‌گویند. زمانی که پناهجو در یکی از کشورهای دوبلین درخواست پناهندگی نمود، در اداره مهاجرت یا پناهندگی همان کشور، پرونده‌ای تشکیل می‌شود که در همان ابتدا کشور مسئول رسیدگی به پرونده به واسطه‌ی معیارهای قانون دوبلین تعیین می‌شود و به تصویب می‌رسد. به کل این فرآیند روال دوبلین گفته می‌شود. معیارهای متعددی در انتخاب کشور مسئول رسیدگی به پرونده پناهجو دخیل هستند. این عوامل بر اساس اهمیت قانونی خود بر روند رسیدگی به پرونده اعمال می‌شوند. معیارهایی که در تعیین کشور مسئول رسیدگی به درخواست پناهندگی بسیار حائز اهمیت هستند عبارتند از:
پیوستن به خانواده
چنانچه یکی از اعضای درجه یک خانواده‌ی پناهجو (مثلاً همسر، فرزند، والدین یا قیم قانونی) قبلاً به یکی از کشورهای دوبلین پناهنده شده باشد یا درخواست پناهندگی وی در یکی از کشورهای دوبلین در حال بررسی باشد احتمال دارد درخواست پناهجو نیز به همان کشور ارجاع داده شود. بنابراین پناهجو باید در اولین فرصت مسئولان رسیدگی به کیس‌های پناهندگی را از این مسئله مطلع سازد؛ زیرا این فاکتور در روند و نتیجه پرونده بسیار حائز اهمیت است و برای پیوستن پناهجو به خانواده‌ی خود عاملی کلیدی محسوب می‌شود. برای کودکان (افراد زیر ۱۸ سال) قوانین ویژه‌ای در این مورد وجود دارد.
توجه داشته باشید که کشور محل سکونت اعضای خانواده پناهجو (به عنوان مثال فرزند، خواهر/برادر یا والدین) معمولاً باید درخواست پناهندگی را بپذیرد و مسئول رسیدگی به آن شود. بنابراین در صورتی که پناهجو تمایل داشته باشد به خانواده خود در کشوری که ساکن آن هستند بپیوندد؛ لازم است که این مسئله را به صورت کتبی اعلام کند.
محل اقامت قانونی پناهجو
چنانچه یکی کشورهای دوبلین قبلاً برای پناهجو، ویزا یا مجوز اقامت صادر کرده باشد در نتیجه‌ی پرونده‌ی پناهجو بسیار تأثیر گذار است و ممکن است بررسی درخواست پناهندگی متقاضی به همان کشور ارجاع داده شود.
اطلاعات یوروداک
چنانچه پناهجو در کشور یا کشورهای دیگری انگشت‌نگاری انجام داده باشد و این اطلاعات در بانک اطلاعاتی یوروداک ذخیره شده باشد، مورد توجه مقامات رسیدگی به پرونده قرار خواهد گرفت.
مدارک یا شواهد
اگر مدارکی از پناهجو موجود باشد که ثابت میکند پیش از رسیدن به کشور کنونی به یکی از کشورهای دوبلین سفر نموده یا حتی از آن عبور کرده (حتی در مواردی که انگشت‌نگاری صورت نگرفته باشد) برای تصمیم‌گیری نهایی بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال گاهی حتی بلیط قطار یک کشور نیز به عنوان مدرک در نظر گرفته می‌شود.
علاوه بر فاکتورهایی که در بالا به آنها اشاره شد پناهجو این امکان را دارد که در هر مرحله از روال رسیدگی به پرونده پناهندگی خود با ارائه دلایل انسانی، خانوادگی یا فرهنگی خواستار پیوستن به خانواده خود شود. در چنین مواردی پناهجو به کشور محل سکونت اعضای خانواده منتقل خواهد شد و در آنجا ادامه بررسی پرونده پناهندگی انجام خواهد گرفت.
آیا با ویزای توریستی انگلستان آشنا هستید؟
مدت زمان رسیدگی به درخواست‌ها در قانون دوبلین
چنانچه پناهجویی خود را به یکی از کشورهای دوبلین برساند و در آنجا درخواست پناهندگی دهد؛ مسئولان اداره مهاجرت به بررسی مدارک و دلایل متقاضی خواهند پرداخت. در صورتی که مسئولان آن کشور به این نتیجه برسند که مسئول بررسی درخواست پناهندگی متقاضی هستند به وی اجازه می‌دهند تا زمان رسیدگی به پرونده در همان کشور بماند. اما در صورتی که مشخص شود کشور دیگری مسئول رسیدگی به درخواست پناهجو است از آن کشور خواسته می‌شود که مسئولیت پرونده پناهجو را ظرف حداکثر ۳ ماه (از زمان اعلام پناهندگی پناهجو) بپذیرد. به این مرحله اصطلاحاً «پذیرش مسئولیت» یا «پس گرفتن پناهجو» نام دارد.
بنابراین اگر متقاضی برای نخستین بار در یک کشور دوبلین اعلام پناهندگی کند ولی با وجود دلایل محکمی کشور دیگری مسئول رسیدگی شناخته شود از آن کشور خواسته می‌شود که برای پذیرش پرونده متقاضی اقدامات لازم را انجام دهد. در چنین مواردی پناهجو به کشور مسئول فرستاده خواهد شد و کشور مسئول موظف است کلیه حقوق یک پناهجو را به طور کامل رعایت نماید.
استیناف در دوبلین
در صورتی که متقاضی به رأی صادر شده مبنی بر بازگشت به کشوری دیگر معترض باشد می‌تواند مخالفت خود را اعلام نماید. به این اقدام «استیناف» گفته می‌شود و منجر به بازبینی مجدد درخواست پناهجو خواهد شد. پناهجو از زمان دریافت رأی انتقال، معمولاً ۱۲ روز فرصت دارد که نسبت به رأی صادر شده اعتراض نماید. در این حالت انتقال پناهجو به حالت تعلیق در می‌آید تا تصمیم نهایی به وی ابلاغ شود.
حفاظت از اطلاعات در قانون دوبلین
یک از مواردی که قانون دوبلین به آن مشخصاً اشاره نموده حفظ اطلاعات شخصی پناهجو و عدم سوءاستفاده احتمالی از اطلاعات وی است. کشورهای دوبلین اطلاعات پناهجویان را تنها در جهت بررسی پرونده بر اساس قوانین دوبلین و EURODAC مبادله می‌کنند و تنها برای دستیابی به اهداف قانون دوبلین به کار برده می‌شوند. در روال دوبلین کلیه مشخصات فردی و کلیه اطلاعاتی که پناهجو از وضعت خود و و خانواده‌اش در اختیار مسئولان قرار می‌دهد، تحت حفاظت و محرمانه هستند.
استثنائات دوبلین برای کودکان پناهجو
یکی از نقاط قوت قانون دوبلین در نظر گرفتن حقوق کودکان پناهجو است تا آسیب‌های روحی و روانی ناشی از مراحل پناهندگی به آنها متحمل نشود. در صورتی که کشوری درخواست پناهندگی یک کودک را دریافت میکند موظف است تعیین کشور مسئول را با در نظر گرفتن عواملی همچون امکان پیوستن به اعضای خانواده، امنیت، رشد اجتماعی و … تعیین کند. در مواردی که پناهجویی زیر سن قانونی و بدون همراه باشد و یکی از اعضای خانواده یا نزدیکان وی (همچون برادر، مادر، خاله، پدربزرگ) به طور قانونی ساکن یکی از کشورهای دوبلین باشد به احتمال بسیار زیاد درخواست پناهندگی وی در آن کشور بررسی خواهد شد.
نکات مهم قوانین دوبلین
- چنانچه مسئولان احتمال دهند امکان فرار یا دور از دسترس قرار گرفتن پناجو وجود دارد وی را به ناچار بازداشت می‌کنند. در غیر این صورت در کشورهای دوبلین پناه‌گاه‌هایی جهت نگهداری و اقامت موقت پناهجویان وجود دارد.
- در مواردی که پناهجو به رأی نهایی کشور مسئول اعتراض داشته باشد می‌تواند از کمک‌های حقوق و حتی مترجم برخوردار شود.
- چنانه با درخواست پناهندگی شخصی در یکی از کشورهای دوبلین موافقت شود فقط اجازه زندگی در همان کشور را خواهد داشت و نمی‌تواند برای کار یا تحصیل به دیگر کشورهای اروپایی برود. به بیان بهتر افرادی که تحت حمایت بین‌المللی قرار می‌گیرند حق انتخاب محل زندگیشان را ندارند و اولویت شخصی آنها مدنظر قرار نخواهد گرفت.
پاسخی بگذارید